نفتون - سرویس نفتاریخ : با وقوع انقلاب بلشویکی در روسیه، در ساختاری که هر یک از بازیگران نفتی جهان در آن سهمی مشخص داشتند نظم سابق دستخوش آشوب شده بود، دو خانواده مهم و پراهمیت بازیگران بزرگ و کلیدی نفت قفقاز بودند و باکو که پایتخت مهم نفتی منطقه غرب کاسپین بود مرکز امپراتوری این دو خانواده محسوب می شد، نوبل ها و روتچیلدها.
هنوز تزارها تاج سلطنت را از دست نداده بودند که روتچیلدها، توفان سیاسی را در افق آن روزهای اروپا دیدند و سهامشان را به قیمتی مناسب به سرهنری ویلهلم آوگوست دیتردینگ مدیرعامل شرکت رویال داچ ( بعدها : رویال داچ شل) فروختند،روزی که کمونیست ها به باکو ریختند در حقیقت زوال امپراتوری نفتی نوبل ها و دیتردینگ محسوب می شود، اما آنها دست از میراث شان برنداشتند، در پاریس خانواده نوبل ها دورهم و جمع شدند تا سهامشان را در نفت باکو به خریداران عرضه کنند، اولین فکری که به ذهن نوبل ها رسید فروش یکجای سهام کمپانی نفتی نوبل، به رقیب شان، هنری دیتردینگ بود.
دیتردینگ یک مدیر نفتی تمام عیار بود، کارش را در هندشرقی هلند( اندونزی) آغاز کرد و به تدریج به مقام مدیرعاملی رویال داچ رسید، او در همین مقام توانست کمپانی هلندی را با رقیبی از بریتانیا ( شرکت شل) ادغام کند و یک غول نفتی تمام عیار بسازد که در گوشه و کنار جهان پرچمش در اهتزاز بود.
ایستادن در برابر کمونیسم
نوبل ها پیشنهاد کردند که سهامشان را یکجا به دیتردینگ بفروشند، اما سِرهنری عاقل تر از آن بود که در معامله ای به این بزرگی آینده نگری نکند، همین هم شد و در نهایت دادوستد میراث نوبل ها با دیتردینگ به هم خورد و در نهایت بخشی از سهام نوبل ها را کمپانی آمریکایی استاندارد آف نیوجرسی خریدند، با این حال در شرایط تغییر مهمی حادث نشد، در یک سوی ماجرا رویال داچ شل، استاندارد و البته نوبل ها با ده دوازده شرکت کوچک با سهامدارانی متنوع و عمدتا اروپایی سهمی در نفت باکو داشتند و در سویی دیگر حکومتی کمونیستی نوپدید که اصلا راضی به همکاری قاعده مند با سرمایه گذاران خارجی نبود و هیچ چیزی از ارث و میراث سابق نفتی ها را هم نمی پذیرفت.
آنها یا باید قید سالها تلاش خود در برپا کردن تاسیسات نفتی در باکو را می زدند یا اینکه برای به زانو درآوردن حکومت تازه تاسیس دست به کاری می زدند، آنقدر دورهم جمع شدند و نقشه کشیدند که عاقبت یک تشکیلات منسجم از بازیگران نفتی سابق باکو برای خم کردن کمر غول تازه متولد شده کمونیسم روسی برپا کردند.
اتحادیه تازه تاسیسی که دیتردینگ پرچمدار آن بود و نوبل ها مرثیه خوان آن محسوب می شدند تقریبا یک جمع از شکست خورده های نفتی باکو بود که انقلاب کمونیستی، سرمایه آنها را بر باد داده بود، با این تفاوت که اکثر آنها همچنان مدعی بخشی از سلطنت نفتی باکو بودند، حالا اتحادیه جدید یک هدف بزرگ داشت، مبارزه با حکومت جماهیر شوروی که اموال نفتی آنها را مفت به جیب زده بود، دیتردینگ در این مسیر کوشش های بسیاری کرد، او حتی با رهبران ارتش سفید روسیه که طرفداران حکومت ساقط شده تزاری بودند وارد مذاکره شد و کمک هایی به آنها کرد. دیتردینگ را می توان یک ضد کمونیست واقعی شناخت آن هم در جهانی که هنوز ضدیت به کمونیسم به یک رهیافت فکری مهم در جهان تبدیل نشده بود!
لنین دست به کار می شود
اگر گمان می کنید در این اوضاع و احوال که حاکمان سابق نفت باکو، شمشیر را برای حکومت تازه بنیاد مسکو از رو بسته بودند، کمونیست ها هم گوشه ای نشسته و نظاره می کردند سخت در اشتباه هستید. مشاوران لنین برای خارج کردن صنعت نفت روسیه از بن بست دو راه مهم به رهبر کمونیست ها پیشنهاد کردند اول اینکه میادین بالقوه نفتی در مناطق اورال روسیه را به تولید برسانند و دومین راهبرد اینکه با رها کردن نفتی ارزان تر از نفت آمریکا و ایران به بازارهای جهانی، صنعت نفت بی جان روسیه را از نو متولد کنند.
در باکو که مرکز قدیمی نفت بود، هزینه به تولید رساندن مجدد چاه ها زیاد نبود و به سرعت نفت باکو به بازارهای جهانی سرازیر شد، حالا رهبران اتحادیه ی نفتی های سابق باکو که نام « جبهه متحد» را برای خودشان انتخاب کرده بودند با یک مشکل تازه مواجه شدند، کمونیست ها علنا داشتند ثروت آنها را در بازارهای جهانی نفت حراج می کردند بی آنکه دست این صاحبان قدیمی به آنها برسد. کمونیست ها می خواستند با این روش، اتحاد شکل گرفته علیه خود را آچمز کنند.
این تاکتیک لنین جواب داد و کمپانی استاندارد نیوجرسی خیلی زود از اینکه سهام نوبل ها را خریده بود پشیمان شد، این کمپانی آمریکایی می دید که رقبای هموطن آن به ویژه شرکت های سوکونی و وکیوم هر روز ظرفیت بیشتری در بازار می گیرند و مشخص بود که تقریبا همه توانایی جدید تامین نفت این شرکت ها از محل خرید نفت ارزان روس ها ایجاد شده بود، استاندارد آف نیوجرسی می دید که به دلیل یک تعهد اخلاقی و حضور در « جبهه متحد» به تدریج دارد بازارهای مستعد و پرتقاضای نفت در آسیا و شبه قاره هند را به رقبای آمریکایی اش می بازد.
قول و قرارهای تازه
اعضای جبهه متحد همگی شرکت هایی بودند که در نفت باکو پیش از انقلاب و هجوم بلشویک ها سهمی داشتند، تنها استاندارد نیوجرسی بود که سهام نوبل ها را خریده بود و به این جمع اضافه شده بود. همین شرکت هم به نقطه ضعف توافق جبهه متحد تبدیل شد. آنها به دیتردینگ فشار می آوردند که ما در حال از دست دادن جایگاهمان در اقتصاد آمریکا هستیم، عاقب آنقدر اصرار کردند که دیتردینگ ضدروس را قانع کردند که یک همکاری مشترک برای خرید نفت ارزان روسی آغاز کنند. دیتردینگ عاقبت تسلیم شد اما عذاب وجدان رهایش نمی کرد، او آنقدر ضد کمونیست بود که بعد از فروپاشی توافقش با استاندارد برای خرید نفت ارزان روس ها، کارزاری رسانه ای هم برای ضربه زدن به کمونیست ها به پا کرد.
جبهه متحد را می توان نمونه اولین سازمان بین المللی برای حفاظت از منافع شرکت های تولید کننده نفت نامید. شاید چیزی شبیه سازمان اوپک که امروز یک نهاد بین المللی شناخته شده جهان است، اما تفاوت مهم جبهه متحد با سازمان هایی که بعدها ایجاد شد این بود که رهیافت اصلی میراث داران نفت باکو، صرفا مقابله با کمونیست هایی بود که اموال آنها را غارت کرده بودند. بیش از همه سرهنری دیتردینگ پرچم ضدیت با روس های کمونیست را در دست داشت، او عاقبت یک جنگ نفتی تمام عیار علیه نفت روسی در جهان ایجاد کرد. سر هنری با ادغام کمپانی قدیمی رویال دویچه با شرکت شل، بزرگترین کمپانی نفتی جهان آن روز را ایجاد کرده بود اما در تمامی رفتارهایش معتقد بود کمونیست ها راهزانانی هستند که روی شعارهای مردم فریب به غارتی بزرگتر از همه اعصار مشغولند.
سرهنری دیتردینگ عاقبت توانست اولین تحریم تقریبا فراگیر نفتی جهان را در سال 1927 علیه شوروی کمونیستی سازماندهی کند، هرچند او با معماری تحریم ضدروسی، باعث شد بخش هایی از بازار از کنترل کمپانی های غربی خارج کند. ( این مطلب اول بار در یکی از شماره های نشریه سرزمین انرژی منتشر شده بود، نشریه ای که یک عضو از گروه رسانه ای نفتون است)