نویسنده: فلیسیتی برداستاک
ترجمه: امیرحسین خزیمه – اندیشکده حکمرانی نفتون
ترکیه در سالهای اخیر سرمایهگذاری گستردهای در بخش انرژیهای تجدیدپذیر انجام داده و ظرفیت انرژی سبز این کشور سریعتر از حد انتظار افزایش یافته است. امری که امنیت انرژی ترکیه را تقویت کرده و وابستگی آن به واردات انرژی را کاهش داده است. دولت از اوایل دهه ۲۰۰۰ تلاش زیادی برای تنوعبخشی به ترکیب انرژی کشور انجام داده و جلوتر از بسیاری از کشورهای منطقه حرکت کرده است. هدف ترکیه دستیابی به انتشار خالص صفر گازهای گلخانهای تا سال ۲۰۵۳ است، این هدف توام با تمرکز جدی بر استقلال انرژی و کاهش وابستگی به دیگر کشورها طراحی شده است.
طبق گزارش آژانس بینالمللی انرژی (IEA)، ترکیه طی دهه گذشته سیاستهایی را برای نوسازی، آزادسازی و افزایش ظرفیت تولید داخلی به اجرا گذاشته تا سبد انرژی خود را متنوعتر کند. در نتیجه، تولید برق از منابع تجدیدپذیر در ترکیه طی ۱۰ سال گذشته سه برابر شده و دولت هماکنون در حال احداث نخستین نیروگاه هستهای کشور است.
در ماه ژانویه، اندیشکده Ember Energy گزارش داد که ظرفیت انرژی خورشیدی ترکیه طی دو و نیم سال گذشته 2 برابر شده و از هدف تعیینشده دولت برای سال ۲۰۲۵ فراتر رفته است. از ژوئیه ۲۰۲۲ تاکنون، ۹۴ درصد از این رشد ناشی از نصب نیروگاههای خورشیدی خودمصرفی بوده است. ظرفیت انرژی خورشیدی کشور از ۹.۷ گیگاوات به بیش از ۱۹ گیگاوات تا پایان سال ۲۰۲۴ افزایش یافته و اکنون حدود ۶ درصد از کل برق ترکیه را تأمین میکند.
افزایش سریع ظرفیت خورشیدی باعث صرفهجویی چشمگیر در هزینه واردات انرژی شده است. طبق گزارش Ember، بین ژوئیه ۲۰۲۲ تا دسامبر ۲۰۲۴، تولید ترکیبی انرژی خورشیدی و بادی از واردات ۱۵ میلیارد دلار گاز طبیعی جلوگیری کرده و به تقویت استقلال انرژی ترکیه و کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی کمک کرده است.
در حال حاضر، پروژههای برنامهریزیشده ترکیه با ظرفیت ۳۳ گیگاوات در بخش انرژیهای خورشیدی و بادی همراه با سیستمهای ذخیرهسازی، بسیار فراتر از هدف ۲.۱ گیگاواتی دولت برای سال ۲۰۳۰ است و چشمانداز رشد پایدار این بخش را نشان میدهد. اندیشکده Ember پیشنهاد کرده ترکیه میتواند با بهرهگیری از ظرفیت نصب پنلهای خورشیدی روی پشتبامها، سامانههای هیبریدی، نیروگاههای خورشیدی شناور و پروژههای دارای ذخیره انرژی، روند رشد خود را حفظ کند.
بر اساس دادههای وزارت انرژی و منابع طبیعی تا پایان ماه اوت، ظرفیت نصبشده انرژیهای تجدیدپذیر ترکیه به ۷۴ گیگاوات رسید و تولید برق از منابع داخلی نیز به ۸۵ گیگاوات افزایش یافت، کل ظرفیت نصبشده برق ترکیه به حدود ۱۲۰.۸ گیگاوات رسیده که نیروگاههای برقآبی با سهمی نزدیک به ۲۷ درصد در صدر ترکیب انرژی کشور قرار دارند.
گاز طبیعی حدود ۲۵ گیگاوات (۲۵ درصد) از کل ظرفیت را تشکیل میدهد، در حالی که سهم انرژی خورشیدی ۲۴ گیگاوات، انرژی بادی نزدیک به ۱۴ گیگاوات و زغالسنگ داخلی ۱۱ گیگاوات سهم دارند. ترکیه همچنان بیش از ۱۰ گیگاوات زغالسنگ، ۲.۳ گیگاوات برق از زیستتوده (بیوماس) و ۱.۷ گیگاوات از نیروگاههای زمینگرمایی وارد میکند.
پیشبینیها نشان میدهد ترکیه میتواند نیازهای آتی خود به ظرفیت برق را از طریق توسعه ۸ گیگاوات پروژههای هیبریدی خورشیدی که با نیروگاههای برقآبی و بادی موجود ادغام میشوند، تأمین کند.طبق برنامه ملی انرژی، تقاضای برق ترکیه تا سال ۲۰۳۰ به ۴۵۵ تراواتساعت و تا سال ۲۰۳۵ به ۵۱۰ تراواتساعت خواهد رسید که برای تأمین آن به ۱۷ گیگاوات ظرفیت اضافی تا سال ۲۰۳۰ و ۲۷ گیگاوات تا سال ۲۰۳۵ نیاز است.
بخش انرژی بادی ترکیه نیز بهتدریج در حال گسترش است؛ از جمله با سرمایهگذاری ۱.۳ میلیارد دلاری در سال گذشته که ۱.۳ گیگاوات ظرفیت جدید بادی را ایجاد کرده است. انجمن انرژی بادی ترکیه پیشبینی میکند این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۱.۵ میلیارد دلار با ۱.۵ گیگاوات ظرفیت جدید برسد. در ماه مه گذشته، چندین مزرعه بادی جدید افتتاح شد که علاقه سرمایهگذاران به این بازار را افزایش داده است.
در سالهای آینده، انتظار میرود ترکیه توسعه بازار هیدروژن سبز و وسایل نقلیه برقی (EV) را با تکیه بر موفقیت در تنوعبخشی انرژی خود ادامه دهد. اتحادیه اروپا اخیراً پروژهای به ارزش ۳.۲۲ میلیون دلار برای کمک به ترکیه در توسعه بخش سبز و کمکربن در همکاری با شرکت دولتی BOTAS آغاز کرده است. این برنامه با عنوان «تقویت تولید هیدروژن سبز و کمکربن در ترکیه» با هدف افزایش توان نهادی و تخصص در سراسر بخش انرژی کشور طراحی شده است.
صنعت خودروهای برقی ترکیه نیز امسال رشد قابل توجهی داشته و از بلژیک پیشی گرفته تا به چهارمین بازار بزرگ فروش خودروهای برقی در اروپا تبدیل شود.فروش خودروهای برقی در ترکیه در ماه ژوئن بیش از سه برابر شد و به ۲۵,۶۴۶ دستگاه رسید، در حالی که در ژوئن ۲۰۲۴ تنها ۸,۰۳۲ دستگاه بود؛ طبق دادههای انجمن توزیعکنندگان و تحرکپذیری خودرو ترکیه. این رشد سریع عمدتاً به دلیل مالیات ویژه مصرف (ÖTV) دولت بوده است. این مالیات همزمان با عرضه نخستین خودروی شرکت محلی TOGG، مدل T10X کراساور در سال ۲۰۲۳ معرفی شد و شرکتهای دیگر را نیز به ورود به بازار تشویق کرد.برای نمونه، در ژوئیه ۲۰۲۴، شرکت BYD چین، بزرگترین تولیدکننده خودروهای برقی جهان، توافقنامهای به ارزش ۱ میلیارد دلار برای احداث کارخانه تولیدی در ترکیه امضا کرد. با سیاستهای حمایتی دولت، پشتیبانی اتحادیه اروپا و سرمایهگذاریهای فزاینده بخش خصوصی، بازار انرژیهای تجدیدپذیر ترکیه اکنون بیش از هر زمان دیگری در حال شکوفایی است.
ترکیه در حالیکه به گسترش بخشهای انرژی خورشیدی و بادی خود ادامه میدهد، بر توسعه صنعت هیدروژن کمکربن و تولید و ترویج خودروهای برقی در سراسر کشور نیز تمرکز خواهد کرد.