توقف صادرات سوخت ایران به افغانستان در پی اجرای استانداردهای جدید کیفی

صادرات فرآورده‌های نفتی ایران به افغانستان به دلیل الزامات جدید تعیین‌شده از سوی دولت افغانستان متوقف شده است؛ اقدامی که به گفته فعالان اقتصادی، موجب بازگشت محموله‌ها از مرز و وارد آمدن خسارات سنگین به صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران مناطق مرزی شده است. 

رامین سنایی‌فر، رئیس انجمن صادرکنندگان خراسان جنوبی، با انتقاد از تأخیر در ابلاغ دستورالعمل جدید صادرات مشتقات نفتی به افغانستان گفت: «دستورالعمل تازه طرف افغان هنوز به‌صورت رسمی اعلام نشده و این بلاتکلیفی، مشکلات جدی برای فعالان اقتصادی و صادرکنندگان ایجاد کرده است.» 

بر اساس قانون جدید دولت افغانستان، تنها محموله‌هایی که میزان گوگرد (سولفور) آنها کمتر از ۱۵ پی‌پی‌ام باشد، اجازه ورود به این کشور را دارند؛ در حالی که بخش قابل‌توجهی از فرآورده‌های صادراتی ایران دارای سولفور بالاتری هستند. این موضوع باعث بازگشت بسیاری از تانکرهای حامل سوخت از مرز و زیان صادرکنندگان شده است. 

محمود سیادت، رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان، با اشاره به تأثیر این تصمیم بر تجارت دوجانبه اظهار کرد: «افغانستان در دو سال گذشته مسیر تازه‌ای در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی خود در پیش گرفته که ترکیب کالاهای صادراتی ایران را نیز تغییر داده است. در گذشته بخش مهمی از صادرات ایران شامل هیدروکربن‌ها و فرآورده‌های تصفیه‌شده بود، اما اکنون اجرای استانداردهای جدید واردات سوخت، این روند را مختل کرده است.» 

به گفته سیادت، سخت‌گیری‌های جدید در زمینه کیفیت سوخت در حدی است که در برخی کشورهای پیشرفته نیز سابقه ندارد و با وجود افزایش قیمت سوخت در افغانستان، دولت طالبان همچنان بر اجرای این سیاست‌ها اصرار دارد. 

او همچنین با اشاره به تغییر ساختار اقتصاد افغانستان افزود: «کابل در سال‌های اخیر با حمایت از تولید داخل و وضع تعرفه‌های سنگین برای واردات کالاهای مشابه، تعداد واحدهای تولیدی خود را افزایش داده و در حال حرکت به‌سمت خودکفایی صنعتی است. این سیاست موجب شده ایران از صادرکننده کالاهای نهایی به تأمین‌کننده مواد اولیه صنایع افغانستان تبدیل شود.» 

سید حمید حسینی، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نیز گفت: «در گذشته روزانه حدود سه تا چهار هزار تن فرآورده نفتی از ایران به افغانستان صادر می‌شد، اما با اجرای مقررات جدید، بسیاری از محموله‌ها در مرز متوقف می‌شوند، زیرا سوخت تولیدی ایران هنوز با استانداردهای جدید افغانستان هماهنگ نیست.» 

او افزود: «افغانستان در مرزهای خود آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت ایجاد کرده و محموله‌های سوخت از نظر شاخص‌هایی مانند میزان گوگرد، عدد اکتان و چگالی بررسی می‌شوند. اگر سوخت با استانداردهای تعیین‌شده تطابق نداشته باشد، اجازه ورود داده نمی‌شود و تانکر باید بازگردد یا محموله را دوباره فرآوری کند.» 

حسینی با اشاره به لزوم حمایت از صادرکنندگان ایرانی تأکید کرد: «ضروری است دولت از پالایشگاه‌ها برای ارتقای کیفیت تولید و انطباق با استانداردهای بین‌المللی حمایت کند تا بازار افغانستان از دست نرود. در غیر این صورت، رقبایی چون روسیه و ترکمنستان جای ایران را در این بازار خواهند گرفت.» 

او در پایان گفت: «اگرچه بخش قابل‌توجهی از صادرات سوخت ایران فعلاً متوقف شده، اما بخشی از نیاز افغانستان همچنان از طریق ایران تأمین می‌شود و گفت‌وگوها برای ازسرگیری صادرات به‌صورت محدود در جریان است.»