فساد و شایعه، فرزندان خلف دولتِ توزیع کننده رانت/ خودکرده را تدبیر نیست

رضا وثوقی - روزنامه نگار 

چند روز قبل و با اعلام جزییات طرح بنزینی دولت در یادداشتی به تبعات زمان نشناسی در اعلام طرح اشاره کردم. از جمله اینکه اعلام طرح جدید نظام توزیع سوخت درست یک روز بعد از افشای وجود هزاران سیم کارت بدون فیلتر که معنای اینترنت طبقاتی دارد باعث تولید بیشتر خشم در جامعه می شود.

حالا و در کمتر از یک هفته، شایعه کارت سوخت سفید و نظام رانتی مشابه اینترنت بدون فیلتر در فضای مجازی منتشر شده، چنان که حتی شرکت پخش به سرعت به این شایعه واکنش نشان داده است. 

پدید آمدن این شایعه، پی آمد و نتیجه بدیهی آن نظام رانتی افشاشده در قضیه سیم کارت ها و تقاطع زمانی (همزمانی) اعلام طرح جدید بنزینی دولت بود. واضح است که این شایعه اینجا و امروز و با تکذیب شرکت پخش پایان نخواهد یافت و همچون دُملی چرکین در ذهن و روان جامعه ایرانی به حضورش ادامه خواهد داد. تا یک جای دیگر  به صورتی دیگر سر باز کند. 

اما یک نکته مهمتر اینکه، دولت باید متوجه شود هر کالایی را با سیستم طبقه بندی و مرزکشی دسترسی و قیمت محدود کند آنجا سرمنشا تولید فساد و شایعه خواهد بود، فرقی نمی کند آن کالا بنزین باشد  اینترتت باشد، نان باشد، اصلا فرض کنید دولت ناگهان تصمیم بگیرد پفک را طبقه بندی کرده و قیمت آن را به صورت فصلی اعلام کند، شک نکنید که بلافاصله عده ای اشکارا یا در خفا سهیمه پفک می طلبند، بازار سیاه پفک بلافاصله در دهلیزهای کم نور ایجاد می شود و فروش پفک ازاد  یک شغل می شود. تاکید می کنم در هرکالایی فارغ از اهمیت آن، دولت قیمتگذاری و فروش و طبقه بندی کند فساد یا شایعه فساد یک مولود طبیعی و فرزند خلف رفتار دولت خواهد بود. 

این واقعیت ها هیچ ارتباطی هم به ایران، خاورمیانه یا اسیا و جهان رو به توسعه ندارد، تقریبا در تمامی کشورهای جهان برای دهه هاست این واقعیت پذیرفته شده که دولت نباید فروشنده و قیمتگذار و توزیع کننده هیچ کالایی باشد. 

دولت ها در همه جهان(عمدتا) تنها یک کالا را به صورت انحصاری تولید کرده و می فروشند، و آن امنیت است که اساسا انسان ها برای خریدن انحصاری امنیت، دولت درست کرده اند(نظریه توماس هابز) . امنیت حوزه منحصر دولت است، امنیت در همه زوایای آن. امنیت روانی، امنیت بهداشتی، امنیت اقتصادی و سیاسی و... دولت امنیت را به شهروندان می فروشد تا مشروعیت و مالیات بگیرد و توقع رعایت قوانین را داشته باشد. حالا و در کشور ما دولت بخش قابل توجهی از انرژی خود را معطوف به خرید و توزیع و فروش انواع حامل های انرژی(برق،گاز، بنزین و گازوییل و...) معطوف کرده است، ردپای دولت ایران در همه جور نظام طبقه بندی دیده می شود، در چنین سیستمی نمی توان توقع تولید نشدن شایعه داشت، اصلا شایعه در همین جور سیستم ها تولید می شود. 

خود کرده را تدبیر نیست، تا دست و پای دولت از نظام تفکیک و توزیع منابع جمع نشود تکرار چنین شایعاتی ادامه دارد و زیان دیده بزرگ خود دولت است که مشروعیت اجتماعی اش مثل یخ در آفتاب تموز آب می شود.