نفتون – اندیشکده حکمرانی و سیاست گذاری ایران ما (یادداشت تحلیلی )
انتشار نخستین گزارش پایداری گروه انرژی پاسارگاد در سال ۲۰۲۴ را میتوان یکی از مهمترین سیگنالهای تغییر در صنعت انرژی ایران طی سالهای اخیر دانست؛ تغییری که از سطح پروژهها و زیرساختها فراتر میرود و به عمق حکمرانی شرکتی، شفافیت و آیندهنگری راه پیدا میکند. گزارش پایداری، در جهان امروز، دیگر یک سند تبلیغاتی یا مجموعهای از آمارهای محیطزیستی نیست؛ بلکه سندی استراتژیک است که چشمانداز شرکت، مسئولیتپذیری، میزان بلوغ سازمانی و رویکرد آن نسبت به آینده را نشان میدهد. در چنین شرایطی، اینکه یک شرکت بزرگ و پیشرو در حوزه انرژی تجدیدپذیر در ایران چنین گزارشی را منتشر میکند، معنایی فراتر از یک اقدام ارتباطی دارد و میتواند اثرات مهمی بر کل فضای صنعت انرژی کشور بگذارد.
۱. شفافیت؛ یک نیاز حیاتی برای صنعت انرژی کشور
یکی از اساسیترین چالشهای صنعت انرژی ایران، کمبود شفافیت در عملکرد، برنامهریزی و اثرات واقعی پروژههاست. در دورهای که جهان با سرعت به سمت انتشار اطلاعات پایدار، صورتهای مالی ESG و گزارشهای زیستمحیطی و اجتماعی حرکت کرده، نبود چنین شفافیتی در ایران نهتنها اعتماد عمومی را کاهش میدهد، بلکه مانع جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی نیز میشود.
گروه انرژی پاسارگاد با انتشار این گزارش، نخستین پیام مهم خود را ارسال میکند: ما آمادهایم عملکردمان را شفاف بیان کنیم و درباره اثرات فعالیتهایمان پاسخگو باشیم.این سطح از شفافیت در یک صنعت حساس و پرچالش، ارزش نمادین و عملی بسیار بزرگی دارد. برای نخستین بار، یک شرکت خصوصی در حوزه انرژی تمام ابعاد فعالیت خود – از محیطزیست و ایمنی تا اثرات اقتصادی و اجتماعی – را در قالب یک سند رسمی، قابل استناد و قابل ارزیابی منتشر کرده است. این امر میتواند استاندارد جدیدی را در میان سایر فعالان صنعت ایجاد کند.
۲. از پروژهمحوری به حکمرانی شرکتی
صنعت انرژی ایران طی دهههای گذشته عمدتاً «پروژهمحور» بوده است؛ یعنی تمرکز اصلی روی ساخت، بهرهبرداری و توسعه پروژههاست، بدون آنکه معماری حکمرانی و ارزیابیهای جامع ESG جایگاهی ساختاری پیدا کرده باشد.گزارش پایداری پاسارگاد، نشانهای واضح از تغییر این رویکرد است. هنگامی که یک شرکت گزارش پایداری منتشر میکند، عملاً پذیرفته که:
تصمیمگیریها باید مبتنی بر داده، تحلیل و اثرات اجتماعی و محیطی باشد؛
اهداف باید سنجشپذیر، زماندار و قابل ارزیابی باشند؛
شرکت باید در برابر عملکرد خود به ذینفعان پاسخ دهد؛
و در نهایت، فعالیت اقتصادی باید در چارچوب یک نظام حکمرانی پایدار هدایت شود.
این تحول، نقطهای است که مسیر صنعت انرژی ایران باید به سمت آن حرکت کند.
پاسارگاد با این گزارش نشان داده که پا به مرحله بلوغ مدیریتی گذاشته است؛ مرحلهای که در آن، معیارهای ESG بخشی از مدل حکمرانی شرکت میشود. چنین تغییراتی، حتی اگر ابتدا در یک مجموعه آغاز شوند، بهمرور سایر شرکتها را نیز تحت تأثیر قرار میدهند و سطح انتظارات ذینفعان و نهادهای ناظر را تغییر میدهند.
۳. تقویت اعتماد عمومی و ایجاد سرمایه اجتماعی
پروژههای انرژی – بهویژه انرژیهای تجدیدپذیر – ارتباط مستقیم با محیطزیست، جوامع محلی و کیفیت زندگی مردم دارند. هر پروژه نیروگاهی، چه خورشیدی باشد و چه بادی، پیامدهای خود را در حوزه اشتغال، محیطزیست، مصرف آب، زمین و حتی اقتصاد منطقهای نشان میدهد. در چنین شرایطی، جامعه حق دارد بداند اثرات مثبت و منفی آن پروژه چیست و شرکت چگونه از مسئولیت خود در قبال محیط و مردم دفاع میکند.
گزارش پایداری پاسارگاد دقیقاً به این نیاز پاسخ میدهد. انتشار دادههای مشخص درباره کاهش انتشار گازهای گلخانهای، مدیریت منابع، ایجاد فرصتهای شغلی، توسعه محلی و ارتقای ایمنی، سطح جدیدی از تعامل و اعتمادسازی با جامعه را ایجاد میکند.این اقدام میتواند به الگویی برای دیگر فعالان صنعتی تبدیل شود؛ الگویی که در آن شرکتها تنها به ساخت نیروگاه و تولید برق محدود نمیشوند، بلکه نقش خود را در توسعه انسانی و اجتماعی نیز میپذیرند.
چنین سیاستی، بهویژه در دورهای که افکار عمومی نسبت به مسائل محیطزیستی حساستر شده، اهمیت دوچندان دارد.
۴. همسویی با روندهای جهانی و استانداردهای ESG
جهان انرژی در حال بازتعریف بنیادین است. دیگر معیار موفقیت یک شرکت انرژی فقط ظرفیت تولید نیست، بلکه:
میزان کربن تولیدشده،میزان مصرف منابع،اثرات اجتماعی،شفافیت و ساختار حکمرانی،و نقش شرکت در گذار انرژی نیز بهعنوان معیارهای اصلی ارزیابی در نظر گرفته میشوند.شرکتهایی که چنین گزارشهایی را منتشر نمیکنند، عملاً امکان حضور در پروژههای بینالمللی، جذب سرمایه خارجی یا همکاری با شرکتهای بزرگ جهانی را از دست میدهند.گزارش پایداری پاسارگاد نشان میدهد که این مجموعه فراتر از مرزهای داخلی فکر میکند و تلاش دارد خود را با استانداردهای جهانی همسو کند. این رویکرد برای صنعتی که بهشدت نیازمند جذب سرمایه، فناوری و همکاریهای بینالمللی است، اهمیتی حیاتی دارد.
۵. نقش گزارش پایداری در گذار انرژی ایران
ایران یکی از کشورهای دارای پتانسیل بینظیر انرژی خورشیدی و بادی است، اما سرعت رشد تجدیدپذیرها نسبت به ظرفیت واقعی کشور پایینتر بوده است. یکی از عوامل این وضعیت، نبود شفافیت و معیارهای پایدار برای ارزیابی پروژهها بود.وقتی یک شرکت بزرگ مانند پاسارگاد اهداف، دستاوردها و برنامههای خود در زمینه گذار انرژی را بهصورت کمی و دقیق منتشر میکند، این پیام را به ذینفعان، نهادهای سیاستگذار و بازار انرژی میدهد که تجدیدپذیرها صرفاً پروژههای اقتصادی نیستند، بلکه زیرساختهای توسعه پایدار کشورند.
این گزارش میتواند نقش مهمی در:
افزایش توجه به انرژی پاک،ارائه الگوهای قابل سنجش،حمایت از سیاستهای ملی گذار انرژی،و افزایش انگیزه بخش خصوصی برای ورود به تجدیدپذیرهاایفا کند.
۶. ارتقای رقابتپذیری و ایجاد استاندارد صنعت
یکی از اثرات مهم انتشار چنین گزارشهایی، ایجاد فشار رقابتی مثبت در میان شرکتهای دیگر است. زمانی که یک شرکت شاخص اقدام به انتشار دادههای محیطی، اجتماعی و اقتصادی میکند، سایر شرکتها نیز ناچار به ارتقای ساختار گزارشدهی، سیستمهای مدیریتی و شفافیت خود میشوند.این روند، بهمرور به استانداردسازی در صنعت انرژی کشور منجر میشود.صنعت انرژی ایران، بهویژه در حوزه تجدیدپذیرها، اکنون در مرحلهای از رشد قرار دارد که نیازمند چنین استانداردهایی است. هر اندازه تعداد شرکتهایی که گزارش پایداری منتشر میکنند بیشتر شود، کیفیت صنعت نیز ارتقا خواهد یافت.
۷. جمعبندی؛ یک گزارش، اما با اثرات فراتر از یک سند
گزارش پایداری گروه انرژی پاسارگاد فقط یک سند سالانه نیست؛ بلکه نشانهای از بلوغ سازمانی و آغاز یک جریان جدید در صنعت انرژی کشور است. این گزارش میتواند:
شفافیت را افزایش دهدحکمرانی شرکتی را ارتقا دهد،اعتماد عمومی را تقویت کند،الگوی نوینی برای سایر شرکتها ایجاد کند، و مسیر گذار انرژی را هموار سازد.صنعت انرژی ایران نیازمند چنین حرکتهایی است؛ حرکتهایی که نشان دهد بخش انرژی کشور نهتنها به امروز، بلکه به فردا نیز میاندیشد. انتشار گزارش پایداری پاسارگاد یک گام مهم در همین مسیر است؛ گامی که میتواند آینده متفاوتی برای صنعت انرژی ایران رقم بزند.